Μπέρτολτ Μπρεχτ: Ο εκπατρισμός και οι συνέπειές του – Μια αναδρομή!

Μπέρτολτ Μπρεχτ: Ο εκπατρισμός και οι συνέπειές του – Μια αναδρομή!

Η 8η Ιουνίου 2025 σηματοδοτεί την επέτειο ενός σημαντικού ιστορικού γεγονότος: Το 1935, το Υπουργείο Εσωτερικών του Ράιχ δημοσίευσε τον τέταρτο κατάλογο εκπατρισμένων. Μεταξύ εκείνων που επλήγησαν ήταν ο διάσημος θεατρικός συγγραφέας Μπέρτολτ Μπρεχτ, ο ​​οποίος, μαζί με άλλα 40 άτομα, έχασαν τη γερμανική υπηκοότητα λόγω παραβιάσεων του «καθήκοντος πίστης στο Ράιχ και στο λαό». Η απόφαση αυτή είχε μόνιμες συνέπειες για τον Μπρεχτ, ο ​​οποίος θα γινόταν επίσης μια αμφιλεγόμενη φιγούρα στον κόσμο του θεάτρου τα επόμενα χρόνια. Το ακριβές υπόβαθρο αυτού του εκπατρισμού συνδέεται στενά με την πολιτική κατάσταση στη Γερμανία εκείνη την εποχή, στην οποία οι εθνικοσοσιαλιστές έκαναν αντίποινα εναντίον καλλιτεχνών και διανοουμένων. Αυτό γίνεται και από το Βικιπαίδεια φωτεινός.

Αλλά η μοίρα του Μπρεχτ δεν αντανακλά μόνο τις προσωπικές συνέπειες του εκπατρισμού του. Έγινε Αυστριακός πολίτης το 1950, και αυτή η κίνηση προκάλεσε δημόσια κατακραυγή όταν έγινε γνωστή το 1951. Ο Μπέργκτολτ Μπρεχτ ζούσε στο Ανατολικό Βερολίνο εκείνη την εποχή και θεωρούνταν υποστηρικτής του κομμουνιστικού καθεστώτος στη ΛΔΓ. Τα θέατρα της Βιέννης απάντησαν σε αυτές τις διαμάχες μποϊκοτάροντας τα έργα του. Από το 1948 έως το 1963 δεν έγιναν παραστάσεις των έργων του σε κανένα καθιερωμένο θέατρο της Βιέννης. Στα βασικά πρόσωπα του μποϊκοτάζ περιλαμβάνονταν οι δημοσιογράφοι Hans Weigel και Friedrich Torberg καθώς και ο διευθυντής του Burgtheater Ernst Haeussermann.

Διάλειμμα στον κόσμο του θεάτρου

Ήδη από τις δεκαετίες του 1920 και του 1930, το έργο του Μπρεχτ προβλήθηκε μόνο σε περιορισμένο βαθμό στη Βιέννη. Για παράδειγμα, το «The Good Man of Sichuan» παίχτηκε το 1946 και το «Mother Courage and Her Children» το 1948, αλλά ο αριθμός των παραστάσεων παρέμεινε περιορισμένος. Μετά το σκανδαλώδες περιστατικό γύρω από την υπηκοότητα του Μπρεχτ, τα μεγάλα θέατρα, ειδικά το Burgtheater, αρνήθηκαν να ανεβάσουν περαιτέρω παραγωγές των έργων του. Αυτό οδήγησε σε σημαντική πολιτιστική απομόνωση για τον Μπρεχτ και έκανε την πρόσβαση στο έργο του εξαιρετικά δύσκολη. Ο εφημερίδα Bietigheim ρίχνει μια ματιά στον πολιτισμικό αντίκτυπο αυτών των εξελίξεων και στις φεουδαρχικές δομές στη βιομηχανία του θεάτρου.

Το μποϊκοτάζ των έργων του Μπρεχτ δεν ήταν μόνο μια τοπική υπόθεση, αλλά είχε και διεθνείς διαστάσεις. Οι πρώτες ρωγμές σε αυτό το μποϊκοτάζ εμφανίστηκαν τη σεζόν 1962-63: το Volkstheater παρουσίασε το «Mother Courage and Her Children», μια πρεμιέρα που ονομάστηκε «blockade breaker» και προκάλεσε ανάμεικτες αντιδράσεις στον Τύπο. Υπήρχαν επίσης εξαιρέσεις στα τέλη της δεκαετίας του 1950 και στις αρχές της δεκαετίας του 1960, όπως παραστάσεις στην Όπερα του Γκρατς. Μόλις το 1966 ο Μπρεχτ γιόρτασε το ντεμπούτο του στο Burgtheater με το «Life of Galileo», το οποίο σταδιακά βελτίωσε την κατάσταση για τα έργα του.

Σε αντίθεση με την Αυστρία, το μποϊκοτάζ στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας δεν ήταν τόσο αισθητό. Ωστόσο, η διαμάχη γύρω από το έργο του Μπρεχτ και τον ρόλο του μέσα στην κοινωνία παρέμεινε θέμα έντονης συζήτησης μέχρι τη δεκαετία του 1970. Η συζήτηση για την κληρονομιά του και τις αξίες που υποστήριξε έχει εξέχουσα θέση στη συζήτηση για το θέατρο τόσο τότε όσο και τώρα.

Αυτά τα ιστορικά γεγονότα και εξελίξεις μας υπενθυμίζουν πόσο αλληλένδετη είναι η τέχνη και η πολιτική και ποιες προκλήσεις πρέπει να ξεπεράσουν οι καλλιτέχνες σε περιόδους καταστολής.