Grenscontroles en protesten: de explosieve situatie aan de Duits-Poolse grens!

Grenscontroles en protesten: de explosieve situatie aan de Duits-Poolse grens!

Afgelopen zaterdag vond op de stadsbrug tussen Görlitz en Zgorzelec een demonstratie plaats, georganiseerd door nationalistische activist Robert Bąkiewicz. Het protest was gericht tegen het Duitse asielbeleid en in het bijzonder tegen de afwijzing van asielzoekers, waartoe de federale minister van Binnenlandse Zaken Alexander Dobrindt op 7 mei opdracht had gegeven. Bąkiewicz eiste dat de Duitsers zou worden getoond dat Polen zich niet zou laten onderdrukken. Dit maakt deel uit van een nieuw politiek discours dat door nationalistische groeperingen wordt gebruikt om op te treden tegen de Poolse premier Donald Tusk en zijn presidentskandidaat Rafał Trzaskowski.

Het aantal asielzoekers dat via Polen naar Duitsland komt, is afgenomen. Polen heeft de grens met Wit-Rusland afgesloten en het recht op asiel opgeschort. Tegen deze achtergrond heeft het Poolse parlement de opschorting van het asielrecht met nog eens 60 dagen verlengd. Ook de federale politie in Saksen bevestigt dat er sprake is van een afname van het aantal illegale binnenkomstpogingen. Polen reageerde op de eerste Duitse afwijzingen van asielzoekers door te weigeren twee Afghanen het land binnen te laten. Tusk zei dat hij bereid was de grens te sluiten als de Duitse autoriteiten migranten terug wilden sturen. Dit gebeurt onder verwijzing naar artikel 72 van het EU-Verdrag, dat uitzonderingen op de EU-regels toestaat om de openbare veiligheid te handhaven.

Reacties op grenscontroles

De Luxemburgse regering is boos over de nieuwe grenscontroles, die grote gevolgen hebben voor het woon-werkverkeer. Dagelijks pendelen ongeveer 50.000 mensen naar Luxemburg, waar inmiddels vaste controles zijn ingericht. Luxemburg heeft bij de Europese Commissie bezwaar ingediend tegen de grenscontroles. Ook burgemeesters in het Duits-Franse grensgebied hebben hun ongenoegen geuit over de gevolgen van de controles op het verkeer. Het aantal klachten over vertragingen in de hogesnelheidstreinen tussen Parijs en Frankfurt, Stuttgart en Saarbrücken neemt toe.

De Franse minister van Binnenlandse Zaken heeft gezamenlijke controles voorgesteld, maar ziet geen juridische bezwaren tegen de afwijzing van asielzoekers. In de eerste week na het bevel van Dobrindt werden 739 mensen aan de grens teruggestuurd, waaronder 32 asielzoekers. De Oostenrijkse regering heeft nog geen extra asielaanvragen geregistreerd als gevolg van de Duitse controles en lijkt kalm. Ook in Zwitserland vonden geen retourtransfers plaats. De Zwitserse minister van Justitie heeft echter zijn ontevredenheid geuit over de Duitse aankondigingen en plant gesprekken in Berlijn.

De wettelijke basis van afwijzingen

De discussie over grenscontroles heeft ook juridische implicaties. Minister van Binnenlandse Zaken Dobrindt heeft de afwijzing van asielzoekers mogelijk gemaakt en er wordt besproken of er een “nationale noodsituatie” moet worden uitgeroepen vanwege de toestroom van migranten. Kanselier Friedrich Merz werd er valselijk van beschuldigd een dergelijke noodsituatie te hebben uitgeroepen, wat hij ontkende. Volgens de Dublinverordening moeten asielzoekers echter via een ingewikkelde procedure worden overgedragen aan de verantwoordelijke EU-staat.

Hoogleraar rechten Daniel Thym raadt aan om de term ‘noodsituatie’ niet te gebruiken in de discussie, maar deze eerder als een ‘uitzondering’ te behandelen. Hij benadrukt dat een officiële verklaring van de kanselier niet nodig is om de afwijzingen uit te voeren. Ook werd in de politieke debatten duidelijk dat kwetsbare groepen, zoals zwangere vrouwen, kinderen en zieken, vrijgesteld moeten worden van afwijzingen.

Over het geheel genomen laten de huidige ontwikkelingen zien hoe complex het asiel- en migratiebeleid in de EU is, vooral als het gaat om het juridische kader en de effecten op de buurlanden. De situatie blijft gespannen terwijl de Duitse controles de krantenkoppen blijven halen.