Europejska Stolica Kultury: dziedzictwo ateńskie i siła tożsamości

Europejska Stolica Kultury: dziedzictwo ateńskie i siła tożsamości

Dziś, 20 czerwca 2025 r., przyglądamy się historii i ewolucji tytułu Europejskiej Stolicy Kultury, wprowadzonego po raz pierwszy w 1985 r. Inicjatywa wywodzi się od byłej greckiej minister kultury Meliny Mercouri, która 13 czerwca 1985 r. wystąpiła z propozycją powołania Stolicy Kultury. Ich celem było podkreślenie różnorodności, bogactwa i wspólnego dziedzictwa kulturowego Europy. Pierwszym miastem, które otrzymało ten tytuł, były Ateny, ogłoszone 21 czerwca 1985 roku przez prezydenta Grecji Christosa Sartzetakisa. Towarzyszył temu letni festiwal w Atenach obchodzony w 2500-letnich budynkach na Akropolu. W kolejnych latach w ich ślady poszły inne miasta, takie jak Florencja (1986), Amsterdam (1987), Berlin Zachodni (1988) i Paryż (1989), wyznaczając tym samym nowe standardy w kulturze europejskiej.

Pierwsze lata Stolicy Kultury charakteryzowały się wydarzeniami o charakterze wysoce kulturalnym, a koncepcja zmieniła się w latach 90. Miasta takie jak Glasgow (1990) i Antwerpia (1993) zaczęły używać tego tytułu w kontekście rozwoju obszarów miejskich, mając na celu rewitalizację dzielnic, promocję turystyki i wzmocnienie tożsamości lokalnej. Zmiany te znajdują także odzwierciedlenie we współczesnym procesie selekcji, który uważany jest za złożony i oceniany przez niezależne jury złożone z ekspertów.

Rozwój na przestrzeni lat

Tytuł przyznawany był corocznie przez Unię Europejską i początkowo nosił nazwę „Europejskie Miasto Kultury”. Wyjątkiem był rok 2000, kiedy tytuł mógł posiadać jednocześnie dziewięć miast. Od tego czasu co roku wyznaczane są dwa miasta. Przyznawanie przyszłych tytułów na rok 2024 przewiduje takie miasta jak Bad Ischl (Austria), Tartu (Estonia) i Bodø (Norwegia). Na 2028 rok zaplanowano Bourges (Francja), Budweis (Czechy) i Skopje (Macedonia Północna). Od 2020 roku o tytuł mogą ubiegać się także miasta z krajów kandydujących do UE lub z krajów EFTA/EOG.

Procedura fazy aplikacyjnej została ukształtowana poprzez różne decyzje, jak np. Decyzję nr 445/2014/UE z dnia 16 kwietnia 2014 r., która kontynuuje działanie na lata 2020-2033 na nowych warunkach. Miasta zgłaszające się mają możliwość dostosowania swoich koncepcji do jury w ramach ogólnokrajowego procesu selekcji. W jego skład wchodzi dziesięciu ekspertów międzynarodowych i dwóch krajowych, którzy oceniają wnioski w oparciu o sześć kryteriów oceny: strategia długoterminowa, wymiar europejski, treści kulturowe, zdolność do wdrożenia, integracja społeczna i administracja.

Skutki kulturowe i gospodarcze

Przyznanie tytułu często prowadzi do wzrostu liczby gości w dotkniętych miastach i promuje międzynarodową uwagę na lokalne atrakcje kulturalne. Rozwój ten jest szczególnie podkreślany przez ekspertów Stolicy Kultury, takich jak Mittag, dla którego kluczowa jest równowaga między innowacjami kulturalnymi, zrównoważonym rozwojem gospodarczym i zaangażowaniem lokalnej ludności. Gazeta Bietigheima dodatkowo podaje, że miasta rozważając ubieganie się o tytuł poszukują znaczących zmian, aby prosperować kulturowo i gospodarczo.

Ogólnie rzecz biorąc, pokazuje to, że tytuł „Europejskiej Stolicy Kultury” jest nie tylko wyrazem uznania kulturowego, ale także oferuje konkretne zachęty do rozwoju miast i promocji dziedzictwa kulturowego w Europie. Idea corocznego wyboru Stolicy Kultury sprzyja ożywionej wymianie kulturalnej i świadomości różnorodności kulturowej w Unii Europejskiej.